text
stringlengths
3
2.42k
Wetrom Bahanda nopo nga songulun surupu komisiwal id Sabah, Malaysia. Isio nopo nga' Surupu Lamin Koundangan Pogun Sabah montok kinoyonon Bandau mantad di 2020.
Wexford Carol toi ko' Enniscorthy Carol (Irish: Carl Loch Garman, Carl Inis Crthaidh) nopo nga sinding rohani tradisional Kristian id Ireland mantad Enniscorthy id County Wexford. Tema nopo do sinding diti nga kinosusuon di Jesus Kristus.
Transkripsi W.H. Grattan Flood
"Wexford Carol", sumoonu ointutunan ii maya panandatan koiso "Good people all this Christmas time", au noilaan kopio hombo tadon, sundung do sumoonu boroson do mantad Tontok Pintangaan pogulu. Sinupu kanto o sinding diti ontok hinotusan ko-15 toi ko' ko-16 tumanud gaya muzik om lirik dau. Nointutunan kawagu o sinding diti totus gama di William Grattan Flood (18591928)songulun maamamain organ om pengara muzik id Katedral St. Aidan hilo Enniscorthy. Sinuat kawagu disio o sinding carol dii mantad songulun susuminding kinoyonon om pinalabus id suang The Oxford Book of Carols, minogowit do nointutunan o Enniscorthy id suang kogumuan buuk carol pointongkop pogun.
Kosolimbahan moden
Ogumu tradisi kokomoi sinding diti - sabaagi poomitanan, kusai no o suminding dii. Sundung do ingkaa, ogumu susuminding tondu ointutunan miagal do i Julie Andrews ontok 1966 om Loreena McKennitt ontok 1987, i minamarakam versi sinding diti, id nombo minomoruhang i Andrews do iso panandatan i mimpuun miampai "And buckets yore did rain that night."
Minoposuag o tinimungan susuminding Ireland, Celtic Woman do Wexford Carol id suang album Krismas diolo ontok toun 1999, A Christmas Celebration om id suang album 2019 The Magic of Christmas.
Minamarakam i Yo Yo Ma om Alison Krauss do sinding diti montook album koundarangan (holiday0 di Ma ontok 2008, Songs of Joy and Peace.
Ontok toun 2002, minamarakam i John Rutter do nuludan sinding dau miampai Cambridge Singers om miampai nogi bariton Stephen Varcoe.
Minoposlimbou i Anthony Kearns (The Irish Tenors) do sinding diti monki toun om pinosolimbou id soduontong pointongkop Mirika Sompuu antakan Krismas.
Minoposoolimbou o The Irish Tenors do versi diolo sabaagi trek kotolu id suang album Krismas 1999 diolo Home For Christmas.
Sininding di Michael McDonald o sinding diti id suang abum 2009 dau This Christmas sabaagi duet miampai koruhang disio i Amy Holland, momoguno tolu no panandatan pogulu mantad versi tradisional.
Sinding carol nogi diti nga uhu sinding id suang koleksi 2014The Wexford Carols koleksi sinding Krismas tradisional Ireland i sininding do susuminding nokopogulu Ireland i Caitrona O'Leary, miampai Tom Jones om Rosanne Cash.
Susuminding layat Ireland Cara Dillon minoposuang do inding diti id suang album dau ontok toun 2016 Upon a Winter's Night.
Koir tangaanak kusai Inggeris, Libera minoposolimbou nuludan sinding diti id suang album 2013 diolo, Angels Sing: Christmas in Ireland, i rinakam id katedtral Armagh.
Minamarakam noogi o susuminding cuntry i Trace Adkins do versi hymn id suang album Krismas dau ontok toun 2013, The King's Gift.
Minoposolimbou o Koir Mormon Tabernacle do nuludan mantad konduktor Mack Wilberg id suang album 2016 diolo Hallelujah!.
Ontok 28 Milau 2017, pinosolimbou ii do maamamain suling ointutunan i Ashley Snell id Leonard Auditorium hilo Wofford College.
Ontok timpu luruh 2018, minapalabus o Daywind Records id Nashville, Tennessee, do album "A Winter Carol" mantad paganakan legendaris Hall Of Fame Koisaan Muzik Gospel, The Nelons. Pinosuang diolo o The Wexford Carol sabaagi sinding koduo id album dii.
Wikipedia nopo nga ensiklopedia id suang talian poingimpou konten osinggawa i sinuat om tinarampas do komuniti sukarelawan, ointutunan do Wikipedian, maya kolaborasi poingukab momoguno perisian wiki ii no MediaWiki. Wikipedia bopo nga karya sukuon bobos agayo om bobos ogumu mambasa id suang nawayaan, om miampai konsisten nakatayad id pialatan hopod laman web bobos ogumu momoloyog; (gisom Magus 2024), om pinosuang ii di Semrush doid kinoyonon kaapat, om koturu di Similarweb. Tinuridong di Jimmy Wales om Larry Sanger ontok 15 Milatok 2001, hos nopo do Wikipedia mantad di 2003 po nga ii no Yayasan Wikimedia, iso organisasi okon untung id Mirika Sompuu i onuan kouhupan kousinan loolobi maya sakadai di maamamambasa ngaawi.
Baino kiginumu lobi 82,000 mononoluod id 19,000,000 sinuratan kapaampai do 270 woyoboros. Monikid tadau borotusan ribu tutumombului mantad pointongkop pogun do tumombului om borotusan ribu nogi mononoluod it popotoluod om koponimban do borotusan ribu sinuratan kawawagu id Wikipidia. Miagal di Mac 2011 soginumu 400 milion tutumombului kawawagu tinumombului id wikipidia tumanud do comScore.
Wikipidia id woyoboros do Dusun pinotimpuun id pongongomut wikimodia (Inggilis: Wikimedia Incubator)di ontok 22 Januari 2011.
Iti no kokomoi Wikipidia id sinuratan do Inggilis.
Wilayah Ar (Turkish: Ar ili, Kurdish: Parzgeha Agiriy; nopo nga wilayah id koibutan do Turki, mirontob miampai Iran id ponong kotonobon, Kars kumaa id ponong koibutan, Erzurum id ponong koibutan kotonobon, Mu om Bitlis id ponong kabaatan kotonobon, Van id kabaatan om Idr id koibutan kosilahon. Kinoyonon diti nopo nga soginayo do 11,099km2, miampai populasi soginumu 510,626 (di toun 2022). Ibu kota wilayah nopo nga Ar, I poinladsong id dataran takawas miampai kinawas1,650 metres (5,410ft) (5,410 kaki). Doubayazt nopo nga ibu kota wilayah di gisom do toun 1946. Gabenor dinondo nopo nga i Mustafa Ko.
Wilayah nopo diti nga roitan sabaagi sampapas mantad Armenia Kotonobon om soboogian do wilayah nokodori id wilayah do Ayraratid Kolunduan of Armenia. Pogulu do pamatayan soroguugumu do Armenia, wilayah nokoburu do Ari nopo nga soboogian mantad do onom Vilayet Armenian. Wilayah diti nopo nga roiton sabaagi soboogian do Turki om majoriti do tulun Kurdish.
Abaagi o wilayah Ar kumaa apat wilayah (watas ibu kota nopo nga pinakapal ponuat):
Wilayah Ar nopo nga nosorilian do Konuluhan Aras mantad do koibutan. Ar nopo nga pinungaranan mantad do Nulu Ararat di miinsomok. Strat nulu kitapui miampai kinawas 5,137 metres (16,854ft) (16,854 kaki) nopo nga nulu bobos takawas id Turki om nogi simbol kabansaan kumaa tulun Armenia (intangai Armenia Kotonobon). Milo takadon o nulu diti id hiti om okito mantad boogian Azerbaijan, Iran, Georgia, om Armenia. Kakadayan tokoro di bobos tosomok miampai nulu diti nopo nga Doubayazt.
46% nopo wilayah diti nga noponu do konuluhan, 29% tapatau, 18% nopo nga tapatau takawas om 7% nopo nga padang takawas kisakot. Suai ko' Ararat, haro nogi piipiro timpak suai o kolobi do 3,000 meter, kohompit no Nulu Kseda, Aladalar om Tendrek. Kinoyonon di tapatau om oruak, nolikupan do endapan nulu kitapui, om gunoon montok pomutanaman bijirin om ragut. Mogikaakawo bawang tokoro montok Bawang Murat (i gunoon id Euphrates) lumuyung maya do kinoyonon dii om moniram do kinoyonon tapatau dii. Padang kisakot di akawas dii nopo nga gunoon montok mokisakot.
Kowoowoyoon do hiti nopo nga osogit (purata suhu nopo nga lobi kuang -10C (14F) maamaso timpu tosogit) om piras do nulu nopo nga kogumuan no aiso nunu-nunu. Kiwaa piipiro wayaan om wayaan toponsol maya do nuluhon diti.
Ishak Paa Saray id Doubayazt watas do wilayah Ar, kopokitanan mantad sodu di toun 2006.
Dataran takawas Ar nopo nga nokuasa do kolunduan Urartu gisom kinoundolihon dau kumaa Kolunduan Armenia. Kinoyonon diti nopo nga korohian do tulun ginumuan sabaagi totobon sumuang mantad kosilahon om kotonobon. Koumbal o kinoyonon diti piguli-guli onuon do tulun Assyria, Yunani, Rom, Byzantine, Arab, Georgia, Mongol, Parsi, om id kolimpupuson nopo nga naanu do Seljuq om Turki Uthmaniyyah.
Id kolimpupuson do toun 1920-an, id suang do goos montok mongilag panaapan do Ararat, wilayah diti nopo nga pinosuang id Inspektorat-Jeneral Kumoiso (Turkish: Birinci Umumi Mfettilik) miampai wilayah Mardin, Diyarbakr, Van, Elaz, Bitlis, Hakkari, anlurfa om Siirt.
Maamaso Manom 1935, wilayah dii nopo nga pinoundaliu kumaa Inspektorat Jeneral kotolu (Umumi Mfettilik, UM). UM kotolu nopo nga kohompit no wilayah Erzurum, Artvin, Rize, Trabzon, Kars, Gmhane, Erzincan om Ar. Wilayah diti nopo nga todbiron di Inspektor Jeneral i poinladsong id wilayah Erzurum. Inspektorat Jeneral diti nopo nga nobubar di toun 1952 maamaso Pomorintahan Simpung Demokrat.
Metropolitan municipalities are bolded.Antakan di 19 Magus 2006, nokoloput o wayaan gas abrizAnkara id wilayah diti. Naaga do pihak kikuasa Turki do kinaantakan diti nopo nga gama do susumaap Kurdish.
Toud kousinan nopo kinoyonon diti nga mantad do pomutanaman. Suai ko' iri, koposion do tulun nogi nga momiara do tongotayam. Mamagayat o Ar do tutumombului kumaa nuluhon, montok tumakad om trekking maamaso do timpu talasu, om mamain do ski maamaso timpu tosogit. Kinoyonon di kagayat ginawo nopo nga miagal do:
Nulu Tendrek id Doubayazt miampai piipiro kinoroitan sabaagi kawah meteor koduo boobs tagayo id pomogunan
Pinamalabangan di Ahmedi Hani, i minonuat do epik Kurdish Mem om Zin
Wilayah Nagasaki (, Nagasaki-ken) nopo nga wilayah id Jepun, i poinladsong id pulou Kysh. Populasi id Wilayah Nagasaki diti nopo nga soginumu 1,314,078 tulun (1 Mahas 2020) om ginayo kinoyonon sidtana' nopo nga 4,130 km2 (1,594 sq mi). Wilayah Nagasaki diti nopo nga mirontob miampai Wilayah Saga id boogian rahat kosilahon.
Nagasaki nopo nga ibu kota om kakadayan bobos tagayo id Wilayah Nagasaki, om kakadayan-kakadayan tapangkal suai nopo nga kohompit no do Sasebo, Isahaya, dan mura. Wilayah Nagasaki nopo nga poinladsong id Kysh kotonobon miampai wilayah mantad kogumuan tanah tagayo id gasait, i poinlongkod id posorili do Teluk mura, om pulou-pulou miagal do Pulou Tsushima om Pulou Iki id Selat Korea om Kepulauan Got id Rahat China Kosilahon. Wilayah Nagasaki nopo nga otutunan kopio miampai nawayaan papadagang miampai tulun Eropah solinaid piipiro hinotusan, om iti no kinoyonon montok padagangan potilombus om pialanan do Jepun om pogun labus maamaso timpu Sakoku. Wilayah Nagasaki nopo nga panakawalai montok piipiro Tapak Kristian Poinlisok id Wilayah Nagasaki i noisytihar sabaagi do Tapak Tungkuson Pomogunan UNESCO.
Pinoimbulai o Wilayah Nagasaki miampai piomungan do sampapas kotonobon bagas wilayah Hizen miampai wilayah pulou Tsushima om Wilayah Iki. Pointoguang miampai China om Korea, wilayah id posorili do Hirado nopo nga longkod koubasanan montok papadagang om nogi lanun.
Gambal Kuichi Uchida id Nagasaki di toun 1872
Maamaso hinotusan ko-16, Mubaligh Katolik om dudumagang mantad Portugal nopo nga nokorikot om oporogot kopio yolo id Hirado om Nagasaki, i nokosiliu sabaagi longkod tapangkal montok pamadagangan labus. Kalapas noonuan do kosinggawaan id suang do timpu Oda Nobunaga, sorokuukuri do tongomubaligh nopo di nga siansagan do sumoliwan, gisom maamaso timpu Tokugawa, noduhan kopio o Uugama Kristian id siriba do Sakoku dasar popisuai do pogun: pinorontob o Pordagangan labus Jepun kumaa do papadagang Cina om Belanda i poinlongkod id Dejima, id Nagasaki. Hali pia miagal di, poingkakal kasari poindalanon o Kirishitan (Kristian Jepun) id siriba do tana. Kakure Kirishitan (Kristian poinlisok) nopo diti nga pibarasan id monikid laang, sinansagan montok mongulok do fumi-e ("mongulok do gambal", gambal di Bunda Maria om tulus-tulus olidang) montok popokito do yolo nopo nga okon ko' Kristian. Miampai pataaman toinsanan mubaligh Katolik, papadagang mantad pogun-pogun Katolik nogi nga sinansagan do lumabus mantad pogun dii. Miampai diolo nopo nga tangaanak diolo, sampapas tulun jepun om sampapas tulun Eropah, sinansagan do mogidu. Majoriti nopo nga pinaatod id Jagatara (Jakarta) om hondomon kasari po tulun songkinoyonon sabaagi tulun di minonuat surat-surat pedih i nooit sumoborong do rahat kumaa pogun diolo sondii.
Baino, Nagasaki nopo nga haro no di ponimungan Katolik di otutunan kopio, om Tapak Kristian Poinlisok id Wilayah Nagasaki nopo nga pinosuang id UNESCO Tapak Tinungkusan Pomogunan id Jepun.
Upis Pongintangan Nagasaki, Timpu Meiji
Maamaso ponondulian Meiji, Nagasaki omSasebo nopo nga nokosiliu sabaagi tuundorongon kapal rahat montok pordagangan labus, om nokosiliu sabaagi longkod tantara om longkod pamansayan kapal montok Tantara Rahat Imperial Jepun om Mitsubishi Heavy Industri gisom do Sangod Pogun II. Antakan di 9 Magus 1945, pinaparatu o Mirika Sompuu do bom atom id Nagasaki, i minomirumbak do koinsanai bongunan id suang do radius 1.6 kilometres (1.0mi) mantad titik kinorotuan om korumbakan kinoyonon di agayo om nokoontok do kakadayan suai. Lobi kuang 39,000 tulun napatai, kohompit no 27,778 kukumalaja pinulu Jepun, 2,000 kukumaraja suhuon mantad Korea om 150 tantara Jepun. lobi kuang 68-80% mantad koposoliwanan porindustrian nopo nga nara'ag gisom au no milo potondulionon gisom piipiro tulan toi ko' maganu timpu bobos toruhai nopo nga sontoun.
Kopokitanan do luyud Isahaya 1957
Wilayah Nagasaki nopo nga haro ogumu kinoyonon di oontok kopio do rasam tasapou om korumbakan notuhan. Antakan di Madas 1957, korumbakan gama do rasam tasapou, luyud om notuhan nopo nga pinapasabap do kapatayon soginumu 586, 136 tulun natagak om 3,860 notogu. Antakan di Madas 1982, korumbakan gama do taufan id Nagasaki pinapasabap do 299 kapatayon, tumanud do luputan mantad kolunduan Jepun.
Nagasaki nopo nga mirontob miampai Wilayah Saga id kosilahon, om nosorilian do waig, kohompit no Teluk Ariake, Selat Tsushima (osodu mantad Busan om Wilayah Gyeongsang Kabaatan , Korea Kabaatan), om Rahat China Kosilahon. Nagasaki nogi nga kahangkum no pulou miagal do Pulou Tsushima, Pulou Iki om Pulou Goto. Kogumuan wilayah nopo nga poinladsong somok do kotogisan om kiwaa piipiro tuundorongon kapal rahat miagal do Nagasaki om longkod Tantara Rahat Mirika Sompuu id Sasebo.
Gisom do 1 Ngiop 2014, 18% mantad ginayo wilayah nopo nga pinatatap sabaagi Taman Sandad Posorili, i otutunan sabaagi Taman Pogun Saikai om Taman Pogun Unzen-Amakusa; Taman Sampapas Pogun Genkai om Taman Sampapas Pogun Iki-Tsushima; om Taman Sandad Posorili Wilayah Hokush, Taman Sandad Posorili Wilayah Nishi Sonogi Hant, Taman Sandad Posorili Wilayah Nomo Hant, Taman Sandad Posorili Wilayah murawan , Taman Sandad Posorili Wilayah Shimabara Hant, om Taman Sandad Posorili Wilayah Taradake.
Kakadayan
Intangai nogi: Katayadan kakadayan id Wilayah Nagasaki tumanud do populasi
Kopokitanan totuong id Kakadayan Nagasaki
Hopod om tolu kakadayan nopo nga poinladsong id Wilayah Nagasaki:
Iti nopo nga katayadan do kakadayan om kampung montok monikid watas:
Katayadan do piomungan id Wilayah Nagasaki
Kakadayan id siriba nopo nga nobubar mantad di toun 2000.
Nagasaki nopo nga kinoyonon Kristian id Jepun miampai misi Roman Katolik nopo nga nokohimagon do hilo mantad po di hinotusan ko-16. Novel Shusaku Endo Silence naanu mantad nawayaan lisan tulun Kristian songkinoyonon (Kirishitan), naanu mantad Kakure Kirishitan om nogi Hanare Kirishitan.
Gisom 2002, soginumu 68,617 Ponimungan (gorija) Roman Katolik id Wilayah Nagasaki, minonguhup do 4.52 piatus mantad mogigion do wilayah dii.
Kakadayan nopo diti nga haro iso tinimungan do buul sipak, otutunan sabaagi V-Varen Nagasaki, i mamain id Liga J2.
Pamagayat tutumombului
Kopokitanan do Walaitapui Osezaki id Pulou Fukue
Gabenor Nagasaki dinondo nopo nga i Kengo Oishi, i minangala do mongingidit tolu penggal, i Hd Nakamura di toun 2022. Oishi, songulun dokutul, kiumul 39 toun maamaso minongigit jawatan, om gabenor wilayah bobos tomulok id Jepun. Pinili i Nakamura di kumoinsan antakan di toun 2010 montok mongolon di Genjir Kaneko om pogulu dii nopo nga songulun naib gabenor.
Pitimbungakan Wilayah Nagasaki nopo nga kiwaa 46 surupu poinkakal, pinili mantad 16 watas pilihan raya id suang do pilihan raya wilayah miiso (turugan kotohuri: 2011). Gisom Ngiop 2014, kaukus pinuruanan do Simpung Demokratik Liberal Jepun nopo nga haro 23 surupu, Simpung Demokrat Jepun (1998)-Simpung Demokratik Sosial Jepun-pinuruanan di kaukus 17.
Id suang do Diet Kabansaan, soginumu apat mobi montok Nagasaki mantad surupu Dewan Rakyat i pinili miampai potilombus om duo (iso montok monikid pomilian raya koubasanan) Dewan Rakyat. Kalapas pomilian rakyat kabansaan bobos waygu di 2010, 2012 om 2013, pinapaatod o Nagasaki do delegasi toinsanan LDP kumaa Diet (au kohompit o surupu di naala id pilihan raya id watas Nagasaki, nga nopili montok segmen mongobi kikadar Dewan Rakyat id suang do Blok Kysh).
Maklumat peribadiKinosusuonMadius bin Tangau (1958-03-13) 13 Gomot 1958 (umul66)Kiulu, Tuaran, North Borneo (now Sabah, Malaysia)MamasokMalaysiaParti pulitikUnited Progressive Kinabalu Organisation (UPKO)Gabungan politiklainBarisan Nasional (BN) (2018) Tupakat Lansan (PH) (since 2021)SawoJaina SintianKalajaPoliticianLaman webmadiustangau.comWilfred Madius Tangau on FacebookWilfred Madius Tangau on Parliament of Malaysia
Datuk Seri Panglima Wilfred Madius Tangau (nosusu ontok 13 Gomot 1958) nopo nga songulun puru politik Malaysia i nokoumbal momuru sabaagi Puru do Parlimen (MP) montok Tuaran mantad Milau 1999 gisom Gomot 2008 om insan po kawagu mantad Mikat 2013. Momuru isio sabaagi Timbalan Luguan Panalad om Panalad Pongindopuan om Perindustrian Sabah id siriba kotoinaan Sabah Heritage Party (WARISAN) mantad Mikat 2018 gisom nolimpupusan kotoinaan do WARISAN ontok Manom 2020, Panalad Simbakuro, Laguwagu om Inovasi mantad Madas 2015 gisom Mikat 2018. Isio nopo nga puru United Progressive Kinabalu Organisation (UPKO), simpung komponen piomungan do PH. Momuru isio sabaagi Ponorikohon Tapantang UPKO mantad Milatok 2023, Ponorikohon ko-2 UPKO mantad Gomot 2014 gisom Milatok 2023, soira momuru isio id suang kapasiti nokoimagon mantad Manom 2018 gisom Milatok 2023 om kapasiti pemangkuan mantad Gomot 2014 gama do tuminingkod i Bernard Giluk Dompok kumaa official assumption do ponorikohon UPKO ontok Manom 2018.
Nosusu i Madius ontok toun 1958 id Kampung Lokos, Kiulu, Tuaran, Sabah id iso paganakan Kadazandusun hinonggo molohing nopo dau nga momuumutanom do parai tidong. Isio nopo nga tanaak kaapat mantad 14 mogiobpinai. Soira do nopupusan o ponudukan sikul tosiriba id SRK Lokos, Kiulu ontok toun 1970, kiangkab isio do popotilombus ponudukan sundung do au songkuro sokodungon do koduo-duo molohing dau di timpuunon ii gama do kobolingkangan kousinan.
Miampai kousinan dau sondii, duminopitar isio id SMK Kiulu montok Bridge Class Tingkatan Duo. Montok mananggung koposion dau, minimpuun isio do gama manual sabaagi do momuumutung gata' ontok timpu pompod minggu. Kumaraja nogi isio montok do "tauke" Cina, iso hogot montok di sanganu pongindopuan, id Pekan Kiulu, hinombo do ontok dii nopo nga kiwaa sambaris no kadai. Minonguhup iti dau do mongikit id ahal do kousinan montok pangakan om nogi siwa.
Nokoumbal isio do monusui kokomoi nawayaan dau di tanak po, "Ontok do 13 toun nogi umulku, tangaanak mantad kampung ku id Lokos nopo nga misoguli kumaa do sikul takawas dahai id Kiulu miampai mamanau gakod do insan monikid duo minggu. Mamanau yahai mantad walai ontok bobog 6 kosuabon om korikot id sikul soira do bobog 6 sodopon. Mogowit nogi yahai do kokoriu taakanon miagal do wagas. Ontok di monginobos oku nogi id UPM, mamanau oku solinaid do apat jam mantad pakan Nabalu kumaa Lokos. I topunong nopo di kopio nga, mogiigion id kampung ku nopo nga mantad paganakan do mosikin om au haro toud koonuan mantad do pomutanaman sorokoro-koro ii pinoindalan".
Id kolimpupuson no tingkatan duo, nakaanu isio do gaa biasiswa mantad Karajaan Damung Sabah montok mongoput do ponudukan id sikul kiasrama SMK Ranau montok tingkatan tolu ontok toun 1974. Kootusan Sijil Rendah Pelajaran (LCE) ii nabantug nopo nga minonguhup disio nakaanu do Sabah Biasiswa Karajaan Damung montok mongoput tingkatan apat id Setapak High School, Kuala Lumpur.
Koombolutan id sikul-sikul diti minanahak do ilham om nogi motivasi kumaa dau montok monimpuun do iso kotinanan mokiikinobos id kampung dau ii lohowon do KEPALOS. Dana ii naanu nopo nga ginuno disio montok papaharo mogikaakawo abaabayan maya kotinanan diti miagal ko tinimungan minsingilo.
Ontok toun 1976, nakalantoi i Madius do Malaysian Certificate of Education (MCE) miampai Gred Iso. Maya diti, nakaanu isio do biasiswa kaagu do karajaan montok mongoput tingkatan Onom id Sikul Takawas Simbakuro Selangor (SMS) Cheras, ii nopo nga sikul kiasrama poimponu karajaan. Hilo nopo nga, nosiliu isio sabaagi do momuruan mokiikinobos i opurokis om mobi sikul id piboian dibat.
Kopongo do tingkatan Onom om daamot magandad do kootusan Higher School Certificate, sumaan isio sabaagi mongingia daamot id SMK Tamparuli, Sabah solinaid do limo wulan. Noonuan isio do timbabaon do mongia tangaanak id tingkatan Iso miampai subjek Simbakuro Paduan.
Ontok toun 1979, notorimo i Madius sabaagi sarjana muda id Universiti Pertanian Malaysia (UPM), Selangor, id gana Simbakuro Kotolunan. Isio nopo ng songulun momuruan mokiikinobos i opurokis id universiti. Abaabayan-abaabayan i naampayat dau nopo nga sabaagi Presiden Koisaan Mokiikinobos Katolik solianaid do duo penggal mantad toun 1981 gisom no do 1982. Opusou nogi isio kumaa koburuon politik id pogun kinosusuon dau id Sabah om nogi pointongkop pogun.
Nolimpupusan o ponginabasan dau ontok toun 1983 om nakaanu do gama id Lembaga Kemajuan Perhutanan Damung Sabah (SAFODA) sabaagi pegawai penyelidik id silvikultur.
Sumusuhut, ontok toun 1990, nakaanu isio do sarjana id Development Management mantad do Asian Institute of Management (AIM) id Filipina.
Nakasawo nogi isio miampai di Datuk Dr. Jaina Sintian om kiwaa limo tanak (apat tondu om songulun kusai).
Au alaid kalapas nopongo ponginabasan id UPM, pinaatod i Madius kumaa Jipun montok popoindalan do pinludaan id mogikaakawo institusi ponoriukan solinaid do apat wulan. Soira nokoguli id Sabah ontok toun do 1985, minampayat isio do Simpung Bersatu Sabah (PBS) sabaagi staf ponokodung montok mombontuk karajaan Sabah do wagu. Minimpuun nogi isio sumaan id Institute for Development Studies (IDS) i wagu po noturidong ontok dii sabaagi songulun mononoriuk gisom toun 1994, ii nopo nga solinaid siam toun.
Soira naala do BN o PBS ontok toun PBS 1994, minonguhup i Madius do momuruan ngaawi i sinumilowan mantad simpung dii montok monuridong Simpung Demokratik Sabah (PDS). Montok limo toun sumusuhut, momuru isio sabaagi Luguan Pegawai Eksekutif id Institute for Indigenous Economic Progress (INDEP)Sabah. Tinuridong o INDEP do PDS montok popohompit tinimungan momogun Pasokmomogun id Sabah id suang penggubalan impohon kolunduan om monguhup momuruan ngaawi UPKO do momonsoi kootuson di kosudong.
Nosiliu i Madius sabaagi Ponorikohon montok piipiro lembaga om syarikat miagal do Sabah Cultural Board, Forest Plantation Development Sdn. Bhd., Malaysian Timber Industrial Board and Asian Supply Sdn. Bhd. Poinsuang nogi isido id lembaga Suria Capital Berhad, Sabah Energy Corporation Sdn. Bhd, om Supply Base Asia Sdn. Bhd. Nosiliu i Madius sabaagi Ponorikohon Sabah Electricty Sdn. Bhd mimpuun Mahas 2023 gisom dinondo.
Pinosiliu sabaagi Timbalan Luguam Panalad Sabah (2018 - 2020)
Soira nakasaga isio miniamung miampai Gabungan Warisan Plus om Tupakat Lansan (PH) om minanahak do suul otumbayaan kumaa YAB Shafie Apdal sabaagi Luguan Panalad Sabah di wagu (Luguan Panalad Sabah ko-15), nakalantoi o Gabungan Warisan Plus dii minaganu majoriti ouhan om nosiliu kolunduan Sabah di kawawagu (2018-2020). Kopionit do kinalantayon simpung dii nosiliu kolunduan Sabah ontok Pilihanraya Umum Ko-14, noonuan i Datuk Madius Tangau do tonggungan sabaagi Timbalan Luguan Panalad (TKM) Sabah omm nogi nosiliu ADUN Dilantik id suang dulud Sabah (ADUN dilantik UPKO). Ii nopo nga koinsan nogi disio nosiliu sabaagi Timbalan Luguan Panalad id suang Dulud Kolunduan Sabah om ii nogi nga kumoinsan do UPKO id siriba buruanon di Madius Tangau kiwaa penjawat takawas id suang dulud kolunduan Sabah (Timbalan Luguan Panalad).
Momuru isio sabaagi Timbalan Luguan Panalad Sabah id siriba pomorintaan YAB Shafie Apdal mantad toun 2018 gisom Pilihan Raya Damung (PRN) Sabah 2020 (26 Manom 2020). Ontok PRN 2020 Sabah, minonongkiala isido montok kerusi N.15 Kiulu. Sundung do ingkaa, naala isio id N.15 Kiulu di momuru, Datuk Joniston Bangkuai mantad Simpung Bersatu Sabah (PBS). Notobus kawagu kinalaan dii ontok Pilihan Raya Umum (PRU 16) soira pointindohoi isio nosiliu pipilion mogigion Tuaran soira nakalantoi id suang pilihan raya dii sundung nokinam do piipiro calon di monongkiala nogi kaampai i Joniston.
Pinosiliu Sabaagi Panalad Dulud Kolunduan Pisompuruan Malaysia (2015-2018)
Ontok 28 Madas 2015, pinosiliu i Madius sabaagi Panalad Simbakuro, Laguwagu om Inovasi. Mengangkat sumpah isio id toguang di Yang di-Pertuan Agong Tuanku Abdul Halim Mu'adzam Shah id Tioyon (palace) Negara ontok 4 Magus 2015.
Visi nopo Madius montok Komontirian Simbakuro, Laguwagu om Inovasi nga momuruan "kobodian wagu", toi ko' Revolusi Perindustrian di Kumaapat. Haro o liwang kolumn disio monikid tadau Tiwang (boros Inggeris) om Madsa (boros Tabai) id The Daily Express ii no abal tikid tadau i bobos agayo id Sabah, id nombo monuat isio pomusarahan dau kokomoi koburuon om polisi simbakuro, laguwagu om inovasi id pogu diti.
Ontok wulan Gomot 2014, monunuridong om nogi Ponorikohon UPKO, Tan Sri Bernard Dompok minidu mantad jawatan, osomok no 10 wulan kalapas natagakan isido timpohon Parlimen Penampang soira naala id suang raya umum Malaysia. Mantad dii, momuruan i Madius sabaagi Pemangku Ponorikohon UPKO. Ontok toun 2012, pinoaiso o jawatan Timbalan Presiden soira sinumoliwan i Datuk Wilfred Bumburing mantad UPKO montok mampayat piomungan gugumaga' Pakatan Rakyat. Nopili i Madius sabaagi Timbalan Presiden ontok wulan Gumas 2013 soira nakaala di Datuk Dr. Ewon Ebin, Naib Presiden UPKO, miampai majoriti tipis.
Serpihan Simpung Bersatu Sabah om ponuridangan UPKO
Ontok pilihan raya pogun id Sabah di toun 1999, 10 mantad 12 calon PDS i minongoi ponongkiala nopo nga naala. Gama kootuson pilihan raya di au kosontob diti, pinokianu do duntu luguan simpung i Madius doo mongoi ponongkiala id pilihan raya umum ontok toun dii nogi. Maya dii, nokoimpuun o kaampayatan disio miampai au potilombus id gana politik. Nopili i Madius sabaagi Puru Parlimen Tuaran di kumoinsan nogi ontok Milau 1999 om insan po kawagu ontok toun 2004. Au isio minongoi ponongkiala id Parlimen Malaysia Ko-12 montok manahak kosiwatan kumaa timbalan ponorikohon UPKO Datuk Wilfred Bumburing. Id suang do Pilihan Raya Umum oe-13 ontok toun 2013, nopili kawagu isio sabaagi Puru Parlimen Tuaran om nakalantoi miampai majoriti lobi 5,000 undi. Nakalantoi isio miampai nakaanu undi soginumu 20,685 minangala calon saap, i Wilfred Mojilip Bumburing mantad[id suang UPKO mantad di kinoponuridangan do simpung. Au alaid mantad di insan nogi nopili sabaagi Puru Parlimen, noonuan isio buruon sabaagi Luguan Penerangan simpung. Pinosiliu isio sabaagi Setiausaha Agung simpung ontok toun 2002.
Woih nopo nga iso susumuni rumoloi mantad konoruon 1 gisom 8 meter. Roun-roun nopo do woih nga kibontuk do toniba mantad 5 gisom 30 meter ninaru om lai roun 4-15 sm om ninaru 4-12 sm alaab.
Gamut-gamut guas haro ii lumonit om papaasil oo tonsi di ogumu kanji; gamut do umbi diti nopo nga anaru om alandui miampai kulit di alamou om tonsi ii ogumu wotik kaampai orin, osilou, aragang, osohung toi'ko sokulat tumanud kultivar; kultivar miampai tonsi di kiwotik araragang toi'ko urin kiharo topurimanan loobi oomis pi'iradan kultivar di kiwotik topurak toi'ko osilou.
Wusak-wusak guas woih diti apasi do mintootoiso toi'ko apasi id roun do rawo ii toniba kibontuk corong miampai wotik topurak toi'ko obulou.
Pananaman woih di kumoiso pinaharo id posorili Amerika Selatan om Amerika Tengah. Pananaman woih id Amerika Tengah nokoilo haro posorili 5,000 toun di pogulu, hinonggo bibit woih ii maamantad noilaan mantad posorili Semenanjung Yucatn id Mexico om piolungan baang Orinoco id Venezuela.
woih diti nokotimpuun noowit lumabus mantad benua Amerika Selatan do ginumuan Polinesia di luminayag hilo om nokotimpuun natanom id pulou-pulou Pasifik sorili 1200 mantad kointalangan pisuaian ngaran-ngaran sokinoyonon (khumara, kumar dan kumara id suang dialek-dialek boros Quechua; kumara id suang boros Mori; kumala id suang boros Tonga om susuai po) om linahas genetik susumuni.
Nokotimpuun noowit doid Koposion togulu mantad Pulou Filipina miampai korikatan kapal-kapal geliung tagayo koobian Sepanyol id hinotusan ke-16. Kinointutunan woih diti mantad koobin Sepanyol nogi kapanahak "woih ketela" (kopihondot koiyonon "Kastela" diolo id Semenanjung Iberia). Bontuk roiton kaampai "woih kastela", "woih katela" dan "woih setela".
Woih diti milo nogi aakanon do mata, ginuring, linugu, ribuson, tinanok, wonsoyon tindalam, wonsoyon kari toi'ko gulai naansak olunok,wonsoyon sabaagi kakamot pamakat id suang sos om naansakan susuai po. Suai ko ii, woih nogi kiikogunaan id suang do rusap, tu haro khasiat sondii. Woih di rinobus om niinum milo silihon sabaagi tonik montok kolidasan tinan, limpa, ginjal, tulun di oluhui om omilo mongiilag topurimanan do otuuhan hiza do sumakit.
Id Indonesia, woih toi'ko "woih rumoloi" oubas do sinurungan om padagangon dan maya ginuring mibagal do punti , tauhu toi'ko tempe miampai sos tutuon, miirad id Malaysia om Singapura. Koduo-duo pigun diti nga , oubas mogonsok maya tinanok mantad guol pinutul id suang kuah ii haro santan miampai momonsoi bubur caca.
Woih diti nopo nga kowonuan taakanon di aga' koogoson id suang tulun asampit id provinsi-provinsi Filipina (noonuan do ngaran kamote) tu asanang tonomon om tamangan om okuri mangakan kos pi'iradan parai.
Iti nopo nga kowonuan taakanon ruji id suang koginumuan mogiigion id koiyonon konuluhan id Papua Kotonobon miagal "bakar batu".
Roun iti omilo akanon miagal ginuring kilas miampai losun topurak toi'ko sambal belacan. Duntu tomulok woih omilo nogi akanon poinlobi do sabaagi taakanon di pinatahak montok tangaanak tokodo id suang ginumuan Asia Silaubaat om Kosilahon.